Urazy stawu kolanowego

Ogólna budowa stawu kolanowego – Staw kolanowy jest największym stawem ustroju ludzkiego. Zaliczany jest do grupy stawów jednoosiowych złożonych. Łączą się w nim trzy kości: kość udowa, piszczelowa oraz rzepka Staw kolanowy od przodu uzupełniony jest przez powierzchnię tylną rzepki.

Powierzchnie stawowe pokrywa gruba warstwa chrząstki, które w obrębie torebki stawowej uzupełniają dwie półksiężycowate chrząstki włókniste zwane łąkotkami stawowymi: łąkotka przyśrodkowa i boczna.

Śródstawowo ułożone są dwie krótkie, bardzo silne taśmy włókien wzajemnie się krzyżujących, zwane więzadłami: więzadło krzyżowe przednie i więzadło krzyżowe tylne.

Nadrzędnym zadaniem więzadeł jest zapobieganie wysuwaniu się kości piszczelowej w kierunku do przodu i do tyłu. Cały staw obejmuje silna torebka stawowa, która przyczepia się do kości udowej od przodu, po bokach opada do dołu przebiegając poniżej nadkłykci ku tyłowi do dołu podkolanowego. Przyśrodkowo ścianę torebki stawowej wzmacnia więzadło poboczne piszczelowe, natomiast po stronie bocznej leży bardzo silne więzadło poboczne strzałkowe.

W stawie kolanowym zachodzą dwa rodzaje ruchów dookoła osi poprzecznej: ruch prostowania i zginania oraz w pozycji zgięcia zachodzi ruch obrotowy podudzia. Zakres czynnego ruchu zginania w stawie kolanowym wynosi 1300, przy ruchu biernym zakres może zwiększyć się do 170°. przy ruchu prostowania podudzie i udo tworzą prostą. Niekiedy w stawie kolanowym może zachodzić ruch przeprostu w zakresie do 200°.

Urazy i uszkodzenia stawu kolanowego

Mimo tego, że staw kolanowy jest stawem największym i silnie wzmocnionym przez aparat więzadłowy, jest również jednym z najbardziej wrażliwych i ulegających urazom. Uszkodzenia stawu kolanowego stanowią około 15 – 30 % wszystkich uszkodzeń ciała. Występują one u osób w różnym wieku, najczęściej jednak u ludzi uprawiających w sposób czynny różne formy aktywności fizycznej o charakterze sportowym. W wielu dyscyplinach Sportu, w tym sportach walki, obrażenia stawu kolanowego stanowią 33 – 70 % wszystkich uszkodzeń ciała.

Do najczęstszych urazów stawu kolanowego należą:

a) uszkodzenia łąkotek;
b) uszkodzenia więzadeł stawu kolanowego;
c) chondromalacja rzepki.

Do uszkodzeń łąkotek dochodzi na skutek skręcenia kolana znajdującego się w zgięciu i obciążonego masą ciała ( w pozycji stojącej łąkotki przyjmują obciążenie 40 – 6- % wynikającego z masy ciała). Najczęściej dochodzi do uszkodzenia łąkotki przyśrodkowej. Objawem urazu są bóle stawowe po stronie uszkodzenia, narastające przy wysiłku fizycznym oraz przy ruchach kolana. Efektem nieobciążania uszkodzonego kolana, ze względu na występujący ból, jest zanik mięśnia czworogłowego uda, co wpływa na niestabilność stawu i tym samym doprowadza się do powstawania kolejnych urazów.

Najogólniej ujmując staw kolanowy jest stabilizowany przez cztery więzadła: dwa więzadła krzyżowe, więzadło przyśrodkowe i więzadło boczne (anatomia stawu kolanowego). Przyczyną zwichnięć stawu kolanowego są urazy o dużej sile, co jednocześnie prowadzi do poważnego uszkodzenia całego aparatu więzadłowo – torebkowego. Więzadła poboczne ulegają uszkodzeniom w wyniku bezpośredniego czynnika urazowego. Do uszkodzenia więzadła krzyżowego przednie dochodzi w wyniku urazu skrętnego lub zgięciowego.

W przypadku uszkodzenia więzadła krzyżowego tylnego, które jest urazem dużo rzadziej spotykanym, towarzyszy uszkodzenie tętnicy podkolanowej. Najczęściej powstaje w wyniku przeciążenia i zwyrodnienia powierzchni stawowych rzepki. Całkowite przerwanie ciągłości więzadła krzyżowego przedniego prowadzi do wyeliminowania zawodnika z czynnego uprawiania sportów walki i brania udziału w zawodach sportowych. Objawem uszkodzenia aparatu więzadłowego stawu kolanowego jest obrzęk stawu i duża deformacja jego obrysów.

Zespół przeciążenia stawu rzepkowo – udowego (chondromalacja rzepki) jest zjawiskiem bardzo częstym wśród sportowców. Częściej jednak dotyczy kobiet niż mężczyzn ze względu na różnice w budowie stawu kolanowego. Objawia się bólem powierzchni przedniej kolana. Uczucie dyskomfortu nasila się w przypadku wchodzenia i schodzenie po schodach, w czasie wędrówek po górach czy po długim siedzeniu. Dolegliwości bólowe, nieobciążanie stawu kolanowego doprowadzają do pomniejszenia masy i siły mięśniowej mięśnia czworogłowego uda, a w dalszym czasie do jego zaniku.

Zaleca się przerwę w treningach i udziałach w zawodach sportowych, zażywanie leków przeciwzapalnych oraz wykonywanie ćwiczeń wzmacniających, podczas których unika się przekraczania pełnego zakresu ruchów w stawie kolanowym.

Piśmiennictwo:

1. Marecki Bogusław – „Anatomia funkcjonalna w zakresie studiów wychowania fizycznego – tom I”, PWN Warszawa – Poznań 1991r.

2. Mędraś Marek – „Medycyna sportowa” – Agencja Wydawnicza Medsportpress, Warszawa 2004r.

3. Piątkowski Stanisław – „Ortopedia, traumatologia i rehabilitacja narządów ruchu” – PZWL Warszawa 1990r.

4. Radzioch Witold, Grzybowski Andrzej, Łęgosz Paweł, Łatacz Waldemar – „Analiza obrażeń w sportach walki w materiale poradni medycyny sportowej w Częstochowie” – Medycyna Sportowa 9/2000, nr 110 rok 16, str. 24 – 27.

5. Sylwanowicz Witold, Michajlik Aleksander, Ramotowski Witold – „Anatomia i fizjologia człowieka”, PZWL Warszawa 1990r.

6. Tylman Donat, Dziak Artur – „Traumatologia narządu ruchu – tom I”, PZWL Warszawa 1985r.
Zajączkowski Zdzisław – „Medycyna sportowa w praktyce”, PZWL Warszawa 1984r.

Rakowski Paweł