Funkcje wątroby i pęcherzyka żółciowego

Na wstępie należy wymienić główne funkcje wątroby, które w sposób bezpośredni pozwalają nam żyć: produkcja żółci niezbędnej w procesach trawienia i wchłaniania; udział w procesach syntezy (hormonów, enzymów, białek, w tym czynników krzepnięcia itd.); regulacja gospodarki węglowodanowej (utrzymuje prawidłowe stężenie glukozy we krwi, przekształca glukozę w glikogen i odwrotnie).

A także: udział w zamianie cukrów i białek na tłuszcze oraz w spalaniu kwasów tłuszczowych; udział w procesach biotransformacji – degradacji i detoksykacji wielu związków (np. alkoholu); regulacja produkcji cholesterolu, który jest m.in. składnikiem ścian komórkowych oraz określonych hormonów; magazynowanie różnych składników, takich jak glikogen, tłuszcze, węglowodany, białka, witaminy (A, D, B9, B12), a także żelaza.

Wątroba to rezerwuar krwi. Pod względem ukrwienia jest na drugim miejscu, na pierwszym znajduje się mózg. Krew dopływa do niej dwiema drogami. Przez żyłę wrotną przebiegającą przez żołądek, jelita, śledzionę i trzustkę, skąd niesie składniki odżywcze wchłonięte z układu pokarmowego. Z drugiej strony jest zaopatrywana w świeżą krew i tlen przez tętnicę wątrobową. W wątrobie następuje rozkład starzejących się erytrocytów, reguluje ona skład krwi, wytwarza substancje odpowiedzialne za krzepnięcie (fibrynogen, protrombinę). W życiu płodowym wątroba jest narządem krwiotwórczym. Po urodzeniu tę rolę przejmuje szpik kostny, a wątroba staje się magazynem (w razie krwotoku uwalnia krew do krwiobiegu).

Wątroba wydziela produkowane przez siebie substancje zarówno do krwi w postaci różnych jej składników, jak i do przewodu pokarmowego (jako składniki żółci). Narząd ten spełnia kluczową funkcję w procesach metabolicznych organizmu. Bierze między innymi udział w produkcji i magazynowaniu glikogenu, utrzymywaniu prawidłowego stężenia glukozy we krwi, syntezie cholesterolu i lipoprotein, zamianie cukrów i białek na tłuszcze oraz spalaniu kwasów tłuszczowych.

Istotną funkcją wątroby jest produkcja substancji białkowych, takich jak niektóre czynniki krzepnięcia krwi. Udział wątroby w gospodarce białkowej organizmu polega również na tworzeniu i przemianach niektórych aminokwasów oraz na tworzeniu mocznika z amoniaku produkowanego w trakcie przekształcania aminokwasów w ketokwasy.

Wątroba jest stale narażona na kontakt z toksynami. Dostają się one do organizmu wraz z pożywieniem, wodą i powietrzem, a także powstają w ustroju (jako produkty przemiany materii, pozostałości leków, alkoholu i innych substancji szkodliwych dla organizmu). Ich neutralizowanie i usuwanie należy do głównych zadań wątroby. Dlatego właśnie uszkodzenie wątroby grozi nagromadzeniem się toksyn w organizmie i śmiertelnym zatruciem.

Wątroba jest również głównym narządem odtruwającym organizm z trucizn zarówno dostarczanych z zewnątrz, jak i produkowanych wewnątrz. Z tą czynnością wiąże się inaktywacja hormonów, które w przeciwnym razie nieustannie stymulowałyby różne narządy.

Kolejną funkcją wątroby jest magazynowanie znacznych ilości krwi, która w odpowiedniej chwili, np. podczas krwawienia, może być uwolniona do krwiobiegu.

Wątroba jest także olbrzymim magazynem ustroju, a mianowicie gromadzi glikogen, niektóre witaminy (A, D, B12), a także znaczne ilości żelaza. Zapasy witaminy A wystarczają nam na okres ok. 2 lata, a witaminy D i B12 nie zabraknie nam dzięki wątrobie przez cały rok.

Wątroba bierze również udział w trawieniu. Pełni ona zasadnicze znaczenie dla prawidłowej przemiany materii – węglowodanów, białek i tłuszczów. Jej zadaniem jest produkcja i wydzielanie żółci, która warunkuje trawienie tłuszczów i przyswajanie witamin, które się w nich rozpuszczają, czyli A, D, E i K. Zagęszczona żółć jest gromadzona w pęcherzyku (woreczku) żółciowym, który pod wpływem sygnałów z przewodu pokarmowego kurczy się, a jego zawartość zostaje dostarczona do dwunastnicy, by przygotować tłuszcze do trawienia.

W wątrobie następuje przemiana pokarmów na składniki odżywcze. Tu również wytwarzany jest i magazynowany glikogen. Podtrzymuje on prawidłowe stężenie glukozy (pokarmu komórek) we krwi i zapobiega niedocukrzeniu w okresach pomiędzy posiłkami. Powstaje on z gromadzonych w wątrobie węglowodanów. Jednak – uwaga! – gdy jest ich za dużo, zamieniają się one w tłuszcz.

Jedną z głównych funkcji wątroby jest wydzielanie żółci. Zbiera się ona w przewodach wątrobowych prawym i lewym, które z kolei łączą się we wnęce w jeden przewód wątrobowy wspólny.

Żółć to gęsty, gorzki, żółty lub brązowy płyn, który uczestniczy w trawieniu tłuszczów. Żółć zawiera: wodę, lecytynę, sole nieorganiczne, tłuszcze i kwasy tłuszczowe, sole żółciowe, niezbędne do emulgowania tłuszczów, cholesterol, tłuszczopodobną substancję wytwarzaną głównie w wątrobie, lecz w części pochodzącą również ze spożywanych pokarmów, barwniki żółciowe, produkty rozpadu hemoglobiny uwalnianej przez ginące krwinki czerwone.

Wątroba i pęcherzyk żółciowy

Żółć nie spływa bezpośrednio do dwunastnicy, natomiast gromadzi się w pęcherzyku żółciowym. Przewód pęcherzykowy łączy pęcherzyk z przewodem wątrobowym wspólnym. Od tego miejsca ta główna droga wyprowadzająca żółć nosi nazwę przewodu żółciowego wspólnego uchodzącego na brodawce większej dwunastnicy.

Pęcherzyk żółciowy jest ważną strukturą układu żółciowego. Jest on położony w jamie brzusznej, przylega do wątroby na jej dolnej powierzchni. Pęcherzyk żółciowy to workopodobna struktura przylegająca do wątroby, posiadająca przewód łączący ją z drogami żółciowymi. Magazynuje on żółć. Pęcherzyk żółciowy jest kształtem zbliżony do gruszki i ma wielkość około 5 cm. Żółć spływa z wątroby przewodem wątrobowym wspólnym. 50% żółci wydzielonej na czczo gromadzi się w pęcherzyku żółciowym, gdzie następnie jest zagęszczanaPozostałe 50% spływa przewodem żółciowym wspólnym do przewodu pokarmowego (do dwunastnicy). Podczas przechodzenia pokarmu przez przewód pokarmowy różne mechanizmy hormonalne powodują uwalnianie żółci z pęcherzyka żółciowego do dwunastnicy.

W okresie między posiłkami żółć jest kierowana drogami żółciowymi do pęcherzyka i tam magazynowana oraz zagęszczana poprzez resorpcję wody. Podczas gdy miazga pokarmowa po spożytym posiłku dostanie się do jelita cienkiego, kwasy a także częściowo strawione tłuszcze i białka stymulują wydzielanie hormonów: sekretyny i cholecystokininy. Te dwa hormony jelitowe wpływają na wydzielanie enzymów przez trzustkę oraz na wydzielanie i przepływ żółci.

Sekretyna – hormon ten jest wydzielany w odpowiedzi na pojawienie się kwasów w dwunastnicy. Jej wpływ na układ żółciowy jest podobny do obserwowanego w trzustce, a mianowicie stymuluje komórki przewodów żółciowych do wydzielania wodorowęglanów i wody, co zwiększa objętość żółci i zwiększa jej przepływ w kierunku jelit.

Cholecystokinina – ma wpływ na układ żółciowy (cholecysto = pęcherzyk żółciowy, kinina = ruch). Najsilniejszym stymulatorem uwalniania tego hormonu jest pojawienie się tłuszczów w dwunastnicy. Hormon ten stymuluje obkurczanie się pęcherzyka żółciowego i przewodu żółciowego wspólnego oraz rozluźnia zwieracz Odiego. Rezultatem jest dostarczenie żółci do przewodu pokarmowego.

Powyższy tekst jest fragmentem poradnika pt.
„Jak dbać o zdrowie wątroby i pęcherzyka żółciowego?”